انتخاب سکه به عنوان مهم‌ترین راهکار تعیین مهریه یک امر بسیار رایج در کشور ما است. در واقع برای سال‌های متمادی بوده که از این روش استفاده می‌شود. در عین حال، اکثر افراد از تفاوت انواع سکه ها در پرداخت مهریه آگاه نیستند و به همین دلیل ممکن است چه در زمان پرداخت مهریه و چه در زمان پرداخت هزینه سایر محکومیت‌های مالی دچار مشکلات مختلفی شوند.

علت اصلی اختلافات موجود در این رابطه را می‌توان مدل‌های مختلف سکه در درون بازار دانست. در واقع سکه طلا با ماهیت‌های گوناگونی ضرب شده است و به همین دلیل افرادی که عموماً با این بازار آشنا نیستند، معمولاً گمراه می­شوند و حتی ممکن است زیان‌های مختلفی ببیند.

از سوی دیگر در زمان نوشتن عقدنامه نیز به این تفاوت‌های بسیار مهم توجهی نمی‌شود و از عبارات نامناسب برای تعیین مهریه کمک می‌گیرند. مجموع این موارد منجر به مشکلات کاملاً جدی در بحث پرداخت مهریه شده است. با ما همراه باشید تا یک­بار برای همیشه اطلاعات کاملی را در این زمینه به شما عزیزان ارائه کنیم.

سکه‌های طلا در انواع مختلفی عرضه می‌شود.

شناخت سکه بهار آزادی طرح جدید یا قدیم

سکه‌های بهار آزادی طرح قدیم

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و با تأیید و دستور نخست‌وزیر دولت موقت، به مناسبت و یادبود نخستین بهار پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، اجازه ضرب انواع مسکوک طلا بنام «بهار آزادی» صادر شد. از آن زمان تاکنون، سکه‌های بهار آزادی با دو طرح مختلف ضرب شده‌اند ، یک روی این سکه بنام علی بن ابیطالب بود سه بار تکرار «علی» به خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی، و قید عبارت «بانک ملی ایران» در زیر آن و بر روی دیگر آن تصویر بارگاه علی بن موسی الرضا به همراه عبارت «اولین بهار آزادی» در بالا و تاریخ در پایین منقوش بود. این نوع سکه بهار آزادی یا طرح قدیم در بازه زمانی ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ ضرب می‌شدند. این سکه‌ها از آن جهت سکه طرح قدیم شناخته می‌شوند که عملاً تولید آن‌ها متوقف شده است. این سکه‌ها به منظور یادبود انقلاب اسلامی تهیه شدند و نام آزادی بر روی آن‌ها نهاده شد. سکه بهار آزادی طرح قدیم هنوز هم در بازار به فروش می‌رسد و در بحث تفاوت انواع سکه ها در پرداخت مهریه باید آن‌ها را مورد بررسی قرار داد.

بررسی سکه طلا امامی یا طرح جدید

سکه‌های طلا طرح امامی

ضرب و توزیع سکه بهار آزادی با طرح جدید معروف به امامی، که توسط استاد جعفر نجیبی طراحی شده‌است از سال ۱۳۷۰ آغاز شده و تاکنون نیز ادامه دارد ، لیکن تمامی سکه‌هایی که در سال‌های ۸۷ ,۸۸, ۸۹ و بعد از آن ضرب شده با تاریخ ضرب سال ۱۳۸۶ می‌باشد. به گفته بانک مرکزی هدف از این کار جلوگیری از اختلاف قیمتی برای سکه‌هایی با سال ضرب جدید می‌باشد.

قانون ضرب سکه طرح جدید

با توجه به ماده ۵ قانون نحوه حفظ آثار و یاد سیدروح‌الله خمینی بانک مرکزی ایران موظف شد که تصویر پایه‌گذار نظام جمهوری اسلامی ایران را بر یک طرف سکه‌های بهار آزادی به گونه‌ای مناسب نقش کند. از اینرو بنابر پیشنهاد بانک مرکزی و موافقت وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد بند ۲ قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا، هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۷۰/۳/۱۹ چنین تصویب کرد:

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز است به مناسبت دومین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی سکه یادبود یک بهار آزادی را با مشخصات ذیل و طبق نمونه‌ای که در نهاد ریاست جمهوری نگهداری می‌شود ضرب نماید:

• عیار طلا: ۹۰۰ در هزار؛
• وزن سکه: ۸٫۱۳۵۹۸ گرم؛
• قطر سکه: ۲۲ میلیمتر؛
• یک روی سکه مزین به تصویر حضرت امام و قید سال ضرب در ذیل تصویر و روی دیگر سکه تصویر بارگاه حضرت امام رضا علیه‌السلام و قید عبارت «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» در بالای تصویر و عبارت «بهار آزادی» در پایین تصویر.

بدین ترتیب پس از سال ۱۳۷۰ سکه‌های تمام بهار آزادی جای خود را به سکه‌های امامی دادند. طراحی نوین موجود بر روی این سکه‌ها باعث شد تا از آن‌ها با نام سکه طرح جدید یاد شود؛ بنابراین در رابطه با انواع سکه ها در پرداخت مهریه به یاد داشته باشید که کلیه سکه‌های ضرب شده پس از سال ۱۳۷۰ تا کنون، همگی از نوع سکه طلا امامی هستند. عبارت سکه امام جدید نیز به همین سکه‌ها اشاره دارد.

آیا این دو سکه از نظر عیار و وزن با هم متفاوت هستند؟

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که تفاوت در نام‌گذاری سکه‌های طرح جدید و طرح قدیم به معنای تفاوت کلی آن‌ها از نظر عیار و وزن است. باید بیان کنیم که این دو مورد از نظر عیار و وزن هیچ تمایز خاصی با یکدیگر ندارند. در واقع هر دوی آن‌ها دارای عیار نهصد در هزار هستند و وزنی برابر با ۸/۱۳۵۹۸ گرم دارند.

آیا این دو سکه از نظر ارزشی با هم متفاوت هستند؟

نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید آن است که وزن و عیار سکه‌های طرح جدید و قدیم با هم متفاوت نیستند؛ اما ارزش آن‌ها در بازار با یکدیگر فرق دارند. در حال حاضر سکه‌های طرح جدید نسبتاً گران‌تر از سکه‌های طرح قدیم هستند. این امر را می‌توان به همین نوع نام‌گذاری و ذهنیت کلی مردم در رابطه با کلماتی همچون جدید و قدیم‌ مرتبط و میزان فروش بیشتر آنها و همچنین بورس یا حباب اعلامی آن دانست؛ بنابراین در بین انواع سکه ها در پرداخت مهریه، سکه‌های طرح جدید هزینه بیشتری را به زوج تحمیل می‌کنند. 

سکه بهار آزادی طرح قدیم بهتر است یا طرح جدید؟

این پرسش عملاً پاسخ خاصی ندارد؛ زیرا همان‌طور که بیان کردیم، سکه‌های طرح جدید و قدیم از نظر عیار و همچنین وزن یکسان هستند؛ به همین دلیل حقیقتاً نمی‌توان یکی از این سکه‌ها را به عنوان گزینه برتر در مقابل دیگری عنوان کرد.

منظور از ضرب سال ۸۶ چه چیزی است؟

به منظور عدم ایجاد اختلاف قیمت در بین سکه‌های طرح جدید، سکه‌هایی که در سال‌های پس از سال ۸۶ ضرب شدند، همان تاریخ قبلی بر روی آنها هک شد. این بدان معناست که یک سکه خاص ممکن بوده در سال ۸۷ ضرب شده باشد؛ اما تاریخ ثبت شده بر روی آن سال ۸۶ را نشان دهد. در این صورت نمی‌توان تنها به دلیل جدیدتر بودن سکه سال ۸۷، قیمت آن را بالاتر از قیمت سکه سال ۸۶ تعیین کرد. با توجه به این موضوع اگر بر روی سکه‌ای عدد ۸۸، ۸۹ و… را مشاهده نکردید، نباید تعجب کنید؛ چراکه دلیل این موضوع را دانستید.

سکه‌ها چند نوع مختلف دارند؟

لازم است در رابطه با شناخت انواع سکه ها در پرداخت مهریه به زیرمجموعه‌های هر یک نیز اشاره‌ای داشته باشیم. سکه‌های موجود در بازار (طرح قدیم و جدید) در حال حاضر به دو شکل عادی (غیربانکی) و بانکی به خریداران عرضه می‌شوند.

در زمان تعیین مهریه باید به این تفاوت‌ها دقت شود.

اشتباه در زمان نوشتن عقدنامه

همان‌طور که در ابتدای متن گفته شد، به علت عدم آشنایی زوج یا زوجه با تفاوت انواع سکه ها در پرداخت مهریه، معمولاً در زمان تعیین مهریه در عقدنامه از عبارات غلطی همچون «تمام سکه امام قدیم» یاد می‌شود. این در حالی صورت می‌گیرد که با توجه به مطالب فوق، چنین عبارتی به کل نادرست است. سکه امام قدیم وجود خارجی ندارد؛ زیرا سکه‌های امام از سال ۱۳۷۰ به بعد ضرب شده و نوع جدید سکه محسوب میشوند . و یا اینکه عبارت ” سکه بهارآزادی طرح قدیم سال ۱۳۸۶ ” که به کرار دیده شده که در عقدنامه ها یا نامه های اجرای احکام نوشته شده ، اشتباه است چرا که سکه بهار آزادی طرح قدیم سال ۱۳۸۶ وجود خارجی نداشته و سکه طرح قدیم مربوط به سال ۱۳۵۸ لغایت ۱۳۷۰ بوده که در این رابطه لازم به توضیح است که سکه سال ۱۳۸۶ مربوط به سکه بهار آزادی طرح جدید میباشد .

چرا باید به نرخ سکه توجه داشت؟

نرخ سکه تمام به طور کلی نشان‌دهنده شرایط کلی بازار است و می‌توان با دانستن قیمت آن یک اطلاعات جامع و مختصر را در مورد بازار مسکوکات طلا به دست آورد. علاوه بر این، نباید از یاد برد که نرخ سکه تمام به طور کامل بر روی نرخ نیم سکه، ربع سکه و حتی سکه گرمی تأثیر می‌گذارد. این موضوع چه در رابطه با سکه‌های طرح قدیم و چه در رابطه با سکه‌های طرح جدید صدق می­کند و نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد.

مراجع قانونی نیز نظر مشخصی در این زمینه دارند.

اجبار کردن زوج به پرداخت یک نوع خاص از سکه

یکی از مهم‌ترین مواردی که در رابطه با انواع سکه ها در پرداخت مهریه باید به آن اشاره کنیم، اجبار یا عدم اجبار زوج جهت ارائه یک مدل سکه خاص است. وجود سکه‌های مختلف موجب شده شاهد ابهامات مختلفی در این زمینه باشیم که خود منجر به ایجاد اختلافات گوناگون می‌شود و به همین دلیل لازم است که موارد حقوقی مختص به چنین موضوعی نیز مورد بررسی کاملاً دقیق قرار بگیرد. در اینجا دو نظریه وجود داشته که قضات محترم هر کدام به یکی از این دو رجوع می نمایند :

۱- با توجه به نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه بشماره ۷/۱۴۰۲/۱۶۹ مورخ ۱۴۰۲/۰۳/۱۰ و با عنایت به ماده ۲۷۹ قانون مدنی ، در صورت کلی بودن موضوع تعهد و درج نشدن نوع سکه در عقدنامه ، متعهد مجبور به ایفای و پرداخت فرد و نوع اعلای آن نمی باشد  بنابراین در صورت قید نشدن نوع سکه در عقدنامه ، زوج هیچ‌گونه مسئولیتی به منظور پرداخت یک مدل خاص از سکه‌های طلای تمام از نوع جدید یا نوع قدیم یا نوع عادی یا نوع بانکی را ندارد. ( در واقع می‌‌تواند پرداخت مهریه را با هر چهار نمونه این موارد انجام دهد مگر اینکه صراحتا نوع سکه در عقدنامه نوشته شده باشد ) .

یعنی زوجه به هیچ وجه نمی‌تواند زوج را وادار کند و از وی بخواهد که مهریه مربوطه را تنها به شکل یک نوع خاص از سکه طلا ارائه دهد و هیچ اجباری بر روی زوج به منظور پرداخت سکه‌ گران‌تر وجود ندارد؛

۲- نظریه دوم این است که باید با توجه به عرف و سکه رایج زمان عقد نکاح عمل نمود ، یعنی بایستی به تاریخ و زمان عقد نگاه کرد و دید که کدام نوع سکه شایع و عرف آن زمان بوده که منظور را دانسته و متوجه بشویم که کدام نوع سکه مد نظر بوده است ( مگر اینکه خلاف آن اثبات شود ) . ، مثلا اگر عقد نکاحی قبل از سال ۱۳۷۰ جاری شده ، مشخص است که منظور ایشان از سکه بهار آزادی نوع قدیم آن بوده است چرا که سکه بهار آزادی طرح قدیم از سال ۱۳۵۸ لغایت ۱۳۷۰ ضرب شده است یا اینکه اگر تاریخ عقد پس از سال ۱۳۷۰ باشد ممکن است نظرشان هم سکه جدید بوده و هم سکه قدیم که در این خصوص باید به استناد مواد ۲۲۰ ، ۲۲۴ و ۲۲۵ قانون مدنی به عرف حاکم بر نکاح مراجعه کرد یا اینکه توافق نمود .

اما در شرایطی که معلوم شود منظور اصلی زوجه در زمان عقد، یک نوع خاص بوده است، امکان محدود کردن ارائه سکه به یک نوع ویژه از بانکی یا غیر بانکی ، بهار آزادی طرح قدیم یا جدید وجود دارد؛ به همین دلیل لازم است که هم زوج و هم زوجه از تفاوت انواع سکه ها در پرداخت مهریه اطلاع پیدا کرده و با توجه به دانسته ها در این زمینه اقدام کنند و فقط نوع خاصی از سکه را در عقدنامه یادداشت نمایند تا کمتر شاهد اینگونه ابهامات و اختلاف باشیم .  

پرداخت مهریه با سکه شرایط خاص خود را دارد.

نکاتی در مورد پرداخت سکه مهریه

به‌منظور جلوگیری از افزایش زندانیان در بند به این علت، مرجع حقوقی تصمیم گرفته است که ۱۱۰سکه اولیه آن کیفری بوده و در صورت اخذ حکم جلب ، زندان داشته و زوج ملزم به پرداخت ۱۱۰ سکه اولیه می باشد. برخی تصور می‌‌کنند که این به معنای عدم پرداخت مابقی مهریه است. به یاد داشته باشید که مهریه محدود نمی‌شود؛ اما میزان ضمانت آن تنها به ۱۱۰ سکه کاهش می‌يابد.

به این معنا که زن زمانی می‌تواند حکم جلب شوهر خود را درخواست کند که وی از پرداخت ۱۱۰ سکه اولیه مهریه سر باز زند؛ اما به استناد ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده پرداخت بیش از ۱۱۰ سکه مشروط به توانایی مالی زوج بوده و  مابقی مهریه (هرچه‌ که باشد) می­تواند به صورت تقسیط پرداخت شود. شرایط تقسیط و همچنین روند پرداخت مابقی مهریه نیز توسط دادگاه مشخص می‌شود؛ لذا برای پرداخت مهریه بر اساس سکه به این نکته باید دقت داشت.

در رابطه با پرداخت سکه در سایر محکومیت‌های مالی نیز همین اصول در پیش گرفته می‌شود. در واقع مرجع قضایی تصمیم‌گیرنده نهایی در این زمینه است و با توجه به نظر وی روند بدهی تعیین شده و نوع سکه مدنظر برای پرداخت بدهی با توجه به شاخص‌های مرجع قضایی تعیین می­شود.

ربع سکه و نیم سکه

ضمنا ربع سکه با وزن ۲/۰۳۳۲۵ گرم و نیم سکه با وزن ۴/۰۶۶۵ گرم از ابتدای سال ۱۳۵۸ تاکنون فقط به شکل قدیم و در هر دو نوع بانکی و عادی بوده ، یعنی یک روی این سکه بنام علی بن ابیطالب با سه بار تکرار «علی» به خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی، و قید عبارت «بانک ملی ایران» در زیر آن و بر روی دیگر آن تصویر بارگاه علی بن موسی الرضا به همراه عبارت «بهار آزادی» در بالا و تاریخ در پایین منقوش است .

سکه یک گرمی بانکی

همچنین سکه یک گرمی بانکی با وزن ۱/۰۱۶۶۲ گرم ترکیبی از نقش دو طرح سکه کامل قدیم و جدید بوده ، یعنی یک روی این سکه بنام علی بن ابیطالب با سه بار تکرار «علی» به خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی، و قید عبارت «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» در زیر آن و روی دیگر آن منقوش به تصویر حضرت امام خمینی است .

سخن پایانی

وجود تفاوت‌های مختلف در انواع سکه‌های طلا در سال‌های متمادی موجب شده است تا اکثر کاربران با انواع مختلف آن آشنایی نداشته باشند و به همین دلیل در زمان پرداخت مهریه یا سایر محکومیت‌های مالی با مشکلات مختلفی روبه‌رو شوند.

انواع سکه ها در پرداخت مهریه را می‌توان به دو نوع اصلی تقسیم‌بندی کرد که عبارت‌اند از: سکه بهار آزادی به شکل طرح قدیم ( از سال ۱۳۵۸ الی ۱۳۷۰ ) و سکه بهار آزادی طرح جدید معروف به سکه امامی ( از سال ۷۰ تاکنون )